دشارژ «رشد» تابستانی

مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی تابستان۱۴۰۳ را ۳.۴درصد اعلام کرد که نسبت به بهار کاهش ۱.۳واحد درصدی داشته است. این رقم کمترین میزان رشد فصلی اقتصاد کشور در ۸فصل گذشته محسوب می‌شود. علت اصلی این کاهش، خروج اثرات مثبت افزایش تولید نفت در سال‌های گذشته است. با این حال، فقدان سرمایه‌گذاری جدید در زیرساخت‌های نفتی، اثرگذاری رشد نفتی را کاهش داده و به نظر می‌رسد تولید این محصول استراتژیک به سقف خود برخورد کرده است. علاوه بر این، قطعی‌های مکرر برق در تابستان، تولید صنایع سنگین مانند فولاد و سیمان را محدود کرده و به کاهش رشد اقتصادی منجر شده است. کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی نیز بر این مساله دامن زده است. با توجه به شرایط فعلی چشم‌انداز رشد اقتصادی ایران به مدیریت منابع انرژی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و کاهش وابستگی به نفت بستگی دارد. وزیر اقتصاد نیز در یک برنامه تلویزیونی یکی از مهم‌ترین الزامات افزایش رشد اقتصادی را افزایش سرمایه‌گذاری خارجی اعلام کرد.
مرکز آمار ایران به‌تازگی نرخ رشد تابستان را اعلام کرده است. براساس این اعلام، نرخ رشد تابستان برابر با 3.4درصد بوده است که حاکی از کاهش 1.3واحد درصدی این متغیر نسبت به فصل قبل است. بررسی آمارها نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل کاهش رشد اقتصادی در تابستان امسال، خارج شدن اثر افزایش تولید نفت در فصل‌های قبل است. همچنین قطعی‌های پیوسته برق در تابستان نیز یکی از عوامل کاهش رشد محسوب می‌شود.
از زمان به قدرت رسیدن جو بایدن و مصادف با سال 1400 شمسی، میزان تولید و صادرات نفتی کشور روندی افزایشی به خود گرفت. این روند افزایشی با توافق دیپلماتیک ایران و عربستان در اسفندماه 1401، بار دیگر تقویت شد و اثر خود را در رشد اقتصادی سال 1402 نمایان کرد. با‌این‌حال، در شرایط فعلی تغییر خاصی در شرایط دیپلماتیک کشور که بر صادرات نفتی اثرگذار است رخ نداده و اثر افزایش تولید نفت در حال خروج از آمار رشد است.
نگاهی به روند رشد اقتصادی
بررسی آمارهای رشد نشان می‌دهد رشد اقتصادی کشور به صورت خاص، تابعی مستقیم از میزان تولید و صادرات نفتی کشور است. به همین دلیل برای تحلیل وضعیت رشد اقتصادی نیازمند بررسی وضعیت استخراج نفت و گاز در کشور هستیم. یکی از مهم‌ترین عواملی که کاهش رشد اقتصادی تابستان را توضیح می‌دهد، از میان رفتن اثرات افزایش تولید نفت در سال‌های اخیر است. از سال ۱۴۰۰و پس از روی کار آمدن دولت جو بایدن در ایالات متحده، فرصت‌هایی برای افزایش تولید و صادرات نفت ایران به وجود آمد. این روند افزایشی با توافق ایران و عربستان در اسفند ۱۴۰۱ تقویت شد و سهم قابل‌توجهی در رشد اقتصادی بهار ۱۴۰۲ داشت.
اما در تابستان ۱۴۰3، تغییر خاصی در شرایط دیپلماتیک و سیاسی کشور رخ نداده است که بتواند ادامه رشد صادرات نفت را تضمین کند. این امر منجر به کاهش اثرگذاری مثبت نفت بر رشد اقتصادی شده است. در واقع، بخشی از رشد مثبت سال گذشته و اوایل سال جاری، وابسته به تاثیر اولیه توافق‌های سیاسی و بهبود صادرات نفتی بود، که این تاثیرات به‌تدریج کاهش یافته است. توافق ایران و عربستان در اسفند ۱۴۰۱، نقطه‌عطفی در روابط منطقه‌ای ایران بود. این توافق باعث کاهش تنش‌های سیاسی و افزایش فرصت‌های صادراتی برای ایران شد. از جمله مهم‌ترین پیامدهای این توافق، گسترش روابط تجاری و تسهیل صادرات نفت بود که به افزایش درآمدهای ارزی و تقویت رشد اقتصادی کشور منجر شد.
با‌این‌حال، تحلیل آمار تابستان ۱۴۰3 نشان می‌دهد که این اثرات مثبت، به‌تدریج در حال کاهش است. ثبات نسبی شرایط سیاسی منطقه و عدم وقوع تحولات تازه در روابط دیپلماتیک، باعث شده است اثر اولیه این توافق بر رشد اقتصادی کم‌رنگ‌تر شود. ا‌زاین‌رو، برای حفظ روند رشد، نیاز به ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی و تقویت سایر بخش‌های اقتصاد وجود دارد. براساس آمارها، در فصل تابستان 1403، نرخ رشد اقتصادی فصلی به کف 2ساله خود رسیده است.
اثر قطع برق
علاوه بر کاهش اثر نفتی، قطعی‌های گسترده برق در تابستان یکی دیگر از دلایل کاهش رشد اقتصادی بوده است. این معضل به‌ویژه در بخش‌های صنعتی و تولیدی تاثیرگذار بوده و به کاهش بهره‌وری و محدودیت تولید منجر شده است. صنایعی مانند فولاد، سیمان و سایر صنایع سنگین، وابستگی شدیدی به انرژی برق دارند و قطعی‌های مکرر برق باعث ایجاد اختلال در چرخه تولید آنها شده است.
به گفته کارشناسان، در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌های انرژی کشور انجام نشده است. این مساله، همراه با افزایش مصرف برق در تابستان، منجر به خاموشی‌های گسترده شده است. در نتیجه، صنایع کلیدی که نقش مهمی در رشد اقتصادی دارند، نتوانستند با ظرفیت کامل فعالیت کنند.
چشم‌انداز رشد اقتصادی در ماه‌های آینده
قیمت نفت و میزان تقاضا در بازارهای جهانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد اقتصادی ایران دارند. اگرچه تولید نفت ایران در سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته است، اما وابستگی زیاد اقتصاد به نفت، باعث شده است نوسانات بازار جهانی تاثیر زیادی بر اقتصاد کشور بگذارد.
جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت سرمایه‌گذاری داخلی می‌تواند به کاهش وابستگی به نفت و ایجاد تنوع در اقتصاد کمک کند. بهبود زیرساخت‌های انرژی و تقویت بخش‌های غیرنفتی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند رشد اقتصادی را در میان‌مدت تضمین کند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی کشور، مدیریت منابع انرژی و جلوگیری از قطعی‌های مکرر برق است. توسعه زیرساخت‌های تولید انرژی، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، و بهینه‌سازی مصرف برق می‌تواند به کاهش مشکلات این بخش کمک کند.
به گزارش دنیای اقتصاد،در این شرایط و با توجه به ریسک‌های سیاسی نیمه دوم سال به نظر می‌رسد عوامل متعددی تهدیدکننده رشد پاییز و زمستان باشند. مهم‌ترین اقداماتی که برای تقویت رشد اقتصادی در کوتاه‌مدت می‌توان انجام داد، گام برداشتن در راستای رفع دائمی تحریم‌های اقتصادی است.
در بلندمدت نیز تقویت سرمایه‌گذاری و حرکت به سوی اقتصاد غیرنفتی را می‌توان مهم‌ترین راهکار اثرگذار بر بهبود رشد اقتصادی دانست.